“Als ik boven kom en het uitzicht zie, dan weet ik weer: dit is zo’n vette plek”, vertelt Mirjam Slob, oprichter van de daktuin. Een beetje gedoe wel – koffie, tafels en een scherm meezeulen naar het lege kantoor – maar het voegt iets toe. “Door elke paar weken hier samen te komen, houden we feeling met het dak.”
In de serie verhalen – ONDERWEG NAAR DAKTUIN MOES – vertellen Mirjam en Sam en de mensen om hen heen openhartig waar ze tegenaan lopen met de ontwikkeling van de daktuin en het dakcafé. Altijd met het idee: wat wij leren, kan een ander inspireren en misschien wel verder helpen! Dat doen ze samen met Midpoint Brabant, een partner binnen Up New. En dit verhaal gaat dus over circulair bouwen op het dak.
Mirjam: “Circulair is echt een containerbegrip, daar moet je zélf betekenis aan geven. Voor mij is dat bouwmaterialen opnieuw gebruiken, daar geloof ik heel erg in. Hergebruik dus. Onze architect speelt daar een belangrijke rol in. Ze is enthousiast en neemt de opdracht om circulair te bouwen echt mee.”
En dat klopt, Elles Borgert – van Aerde Borgert Architecten in Tilburg – is vanaf het begin betrokken bij het ontwerp van Moes. Geen gekke combi, want ze heeft ervaring met circulair bouwen. Eerder maakte ze een ontwerp voor Tilburg University waarbij materialen kwamen van een ander – vers gesloopt – gebouw op de campus. Die ervaring komt goed van pas bij Moes. Elles Borgert vertelt: “Ook bij Moes bouwen we zo circulair mogelijk. Het puurste is toepassen wat al gebruikt is. Daarom ben ik altijd op zoek naar oude bouwmaterialen om opnieuw te gebruiken.”
“Circulair is een containerbegrip, daar moet je zélf betekenis aan geven.”
Volgens Mirjam moet je circulair aware zijn vanaf het begin, want het is even zoeken. “Maak je eerst een ontwerp en ga je dan shoppen in tweedehands materialen? Of ga je eerst zoeken naar tweedehands materiaal en ga je daarmee ontwerpen? Bij ons loopt het door elkaar. We willen bijvoorbeeld een kas op het dak, dus zoeken we een gebruikte landbouwkas. Maar dat blijkt lastig vanwege de specifieke maten en de veiligheid; een kas moet gewoon stevig en betrouwbaar zijn. Maar nu hebben we weer een nieuw adres voor een hergebruikte kas, dus gaan we dit opnieuw onderzoeken.”
Volgens Elles ziet de fase van ontwerp er anders uit als je werkt met gebruikte materialen. “Normaal ga je eerst ontwerpen, dan ga je aan de slag om een vergunning te krijgen en als laatste ga je om tafel met uitvoerende partijen. Dat loopt nu allemaal door elkaar. We praten eerder met leveranciers om mogelijkheden en ónmogelijkheden te bespreken. Dan ga je weer verder met ontwerpen. Dat is echt een andere inrichting van het ontwerpproces. Je maakt eerder een sfeerbeeld en gaat dan kijken wat je erbij kunt vinden in plaats van een volledig (technisch) uitgewerkt plan. Zo doorloop je de ontwerpcirkel een paar keer opnieuw.”
“Nee, er is meer”, vertelt Mirjam. “Maar we beginnen bovenaan de R-ladder. Daarin is hergebruik (reuse) bijvoorbeeld interessanter dan recyclen. In onze zoektocht naar hergebruik kwamen we bijvoorbeeld muren tegen waar oude wijnflessen in verwerkt waren. Dat is hergebruik. Maak je er nieuw glas van, dan ben je aan het recyclen. Dat kost vaak meer energie dan hergebruik. We kijken naar beiden.
Mirjam: “Het zou mooi zijn dat als Moes ooit stopt, dat anderen ónze bouwmaterialen kunnen hergebruiken. Daarvoor moeten we dus zelf demontabel bouwen. Bij het ontwerpen vragen we ons daarom af: maak je iets voor altijd vast? Of zorg je dat het nog uit elkaar kan voor hergebruik? We gebruiken daarom liever schroeven in plaats van lijm en we kijken naar een ander soort verbindingen, niet alles lassen, maar borgen met pinnen, zodat het ook weer uit elkaar kan.”
Elles benadrukt dat ze bij voorkeur zaken doet met ontwerpers en adviseurs uit de regio. “Ze zijn betrokken bij de stad of de regio en ze hoeven bij elke afspraak minder ver te reizen. Ook dát is duurzamer dan bijvoorbeeld steeds iemand uit Amsterdam op en neer te laten komen.”
“Het zou mooi zijn dat als Moes ooit stopt, dat anderen ónze bouwmaterialen kunnen hergebruiken.”
Mirjam: “Ja, het lijkt erop dat we voor de horeca de bestaande dakopbouw gaan gebruiken. En dat is mooi, want ook dát is hergebruik natuurlijk. Daarom kijken we nu: hoe kunnen we de opbouw zó inrichten dat hij geschikt wordt voor horeca, waarbij we zoveel mogelijk van de bestaande muren en constructie uitgaan? Waar maak je openingen en doorgangen? Elles: “De uitdaging daarbij is dat je bouwt op een dak, dus wat je doet mag niet te zwaar worden voor de constructie. Ja, dat vraagt om een beetje flexibiliteit. Maar het is een sport om te kijken hoe circulair we het kunnen maken!”
Mirjam: “Jim Opperman ondersteunt ons als expert vanuit Midpoint Brabant. Hij denkt mee en zoekt dingen uit. Ook architect Elles heeft voordeel van zijn hulp voor Moes: “Met Jim deel ik contacten en kennis. Hij kent onze missie, snapt de bouwwereld en is een extra paar ogen en oren voor Moes.”
“We gaan ook samen met Midpoint Brabant bekijken hoe we straks aan de benodigde materialen kunnen komen”, voegt Mirjam nog toe.
En terwijl dit proces op grote hoogte plaatsvindt, buigen Fontys-studenten zich over een manier om bezoekers van Moes straks te inspireren. Want hoe krijg je bezoekers van de daktuin enthousiast over de circulaire vibes zónder met de vinger te wijzen? Hoe kun je inspireren in plaats van beleren? Je leest erover in het volgende verhaal van Onderweg naar Daktuin Moes.
Daktuin Moes werkt aan de circulaire economie met Up New.
