De weg naar een circulaire economie, zeker binnen de energiesector, vraagt om regionale samenwerking, innovatieve businessmodellen, nieuwe financieringsstructuren en technische oplossingen die verder gaan dan de traditionele lineaire methoden. Joost Ploos van Amstel van Midpoint Brabant en Gerard de Leede van Solarge spraken tijdens het interview over hun visie op de toekomst van de energiesector en de cruciale rol van circulariteit, maatschappelijke kosten en techniek.
Duurzame energie: meer dan alleen groene stroom
Duurzame energie gaat verder dan het opwekken van groene stroom. Gerard de Leede benadrukt dat zonne-energie geproduceerd met dwangarbeid, PFAS en giftige stoffen niet als duurzaam aangemerkt kan worden. Om echt circulaire en duurzame energie te creëren, moeten we kijken naar de volledige levenscyclus van circulaire alternatieven zoals zonnepanelen, inclusief de herkomst van arbeid, materialen en de impact van de productie.
Joost Ploos van Amstel geeft aan dat er tevens binnen de energiesector veel aandacht is voor de combinatie van zon en wind, vooral om de wintermaanden te overbruggen, waarin zonne-energie vaak minder beschikbaar is. Maar aangezien de ruimte voor het opwekken van windenergie beperkt is, vraagt dit om slimme oplossingen, zoals het onderzoeken van de mogelijkheid om zonnewarmte in de zomer te bufferen voor gebruik in de winter.
True pricing: de maatschappelijke en financiële terugverdientijd
Een belangrijk aspect van de circulaire transitie binnen de energiesector is het concept van true pricing. Dit houdt in dat de prijs van een product niet alleen de directe financiële kosten weerspiegelt, maar ook de maatschappelijke kosten, zoals onder andere milieuschade, toxische stoffen en uitbuiting. Volgens Joost Ploos van Amstel is het cruciaal dat we deze maatschappelijke kosten integraal meewegen. Hoewel circulaire alternatieven zoals zonnepanelen, vaak een langere financiële terugverdientijd hebben, is de maatschappelijke terugverdientijd vele malen korter. Dit omdat er een lagere negatieve impact is op het milieu en de samenleving.
Er is echter nog geen sterke bestuurlijke sturing op true pricing, wat volgens de sprekers een gemiste kans is. True pricing zou een essentieel hulpmiddel zijn om duurzame en circulaire alternatieven aantrekkelijker te maken.
De technische kant: circulaire materialen en thermische recycling
De meeste componenten van het zonnepaneel: het glas (vrij van antimoon) en de waardevolle metalen, zoals koper, tin, silicium en zilver, kunnen bijna oneindig worden hergebruikt. Hierdoor blijven deze metalen waardevol in de circulaire keten. Ze kunnen door middel van het unieke ontwerp keer op keer, zonder waardeverlies, makkelijk onttrokken worden en opnieuw worden ingezet in nieuwe zonnepanelen.
Gerard de Leede geeft ook aan dat het vanaf volgend jaar mogelijk zou zijn om de kunststofcomponent te vervangen door biobased materialen. Deze biobased materialen zijn hernieuwbaar en vereisen weliswaar een investering van ongeveer twee keer zoveel dan het lineaire alternatief, maar ze bieden veel voordelen. Bij materiaalverlies tijdens het recyclingproces heeft het gebruik van biobased materialen minder negatieve gevolgen, omdat de biobased feedstock makkelijker hernieuwbaar is. Mits goed ingeregeld is het gebruik van biobased materialen de meest verantwoorde keuze.
Hogere initiële kosten en oneerlijke concurrentie
Toch blijven er uitdagingen, zoals de oneerlijke concurrentie met zonnepanelen uit China, waar andere wet- en regelgeving geldt. Gerard de Leede geeft aan dat de prijs van silicium een goed voorbeeld is. In China is deze prijs gedaald tot ver onder de marktprijs door staatssteun en onethische productiepraktijken. Dit maakt het voor Europese bedrijven moeilijk om te concurreren. Er zijn maar enkele partijen in Europa of Amerika, die overblijven.
Joost Ploos van Amstel benadrukt dat de hogere initiële kosten voor circulaire alternatieven zoals zonnepanelen een belangrijke uitdaging is in de transitie naar een circulaire economie. Traditioneel betaalt de eerste gebruiker vaak een hogere prijs omdat de materialen nieuw zijn en de productie extra kosten met zich meebrengt. Joost Ploos van Amstel stelt daarom de vraag: is het nodig dat de eerste koper in zijn eentje de hogere prijs moet betalen, of kunnen we met innovatieve businessmodellen en nieuwe financieringsstructuren een slimme oplossing vinden voor deze hogere initiële kosten? Door bijvoorbeeld te werken met modellen zoals Product-as-a-Service of Building-as-a-service, waarin de kosten worden verspreid over een langere periode en meerdere gebruikers. Hierdoor kunnen de financiële barrières voor de eerste koper wellicht worden verlaagd, waardoor het voor een breder publiek interessant en toegankelijk wordt om te investeren in duurzame en circulaire alternatieven zoals zonnepanelen.
Het nut van samenwerking tussen regio’s
Een van de belangrijkste conclusies uit het interview is dat de samenwerking tussen verschillende regio’s essentieel is voor de versterking van de duurzame en circulaire economie. Joost Ploos van Amstel licht toe: een sleutelcomponent in deze circulaire transitie is de alliantie tussen de Midpoint Brabant en Brainport Development. Mipoint Brabant mede dankzij Tilburg University met kennis van wet- en regelgeving, gedrag en het ontwikkelen van nieuwe circulaire business- en financieringsmodellen. Brainport Development mede dankzij Technische Universiteit Eindhoven focus op technische innovaties zoals die van Solarge, het circulair en duurzaam ontwerpen van zonnepanelen waarin hergebruik van materialen en het uitsluiten van gebruik van PFAS belangrijke aspecten vormen.
ENZuid: Samenwerking voor circulaire businessmodellen
Midpoint Brabant is nauw betrokken bij het ENZuid-programma benoemt. Dit is het Economisch Netwerk in Zuid-Nederland dat zich richt op duurzame innovaties zoals circulair bouwen. Binnen het programma Circulair Bouwend levert Midpoint Brabant de projectleider die verantwoordelijk is voor het ontwikkelen van nieuwe business- en financieringsmodellen. Het doel van het programma is om bedrijven te ondersteunen in hun overgang van lineair naar circulair bouwen, waarbij true pricing en maatschappelijke impact centraal staan.
De rol van publiek private samenwerking (PPS)
Een belangrijke mogelijkheid is een verdere verbetering in de samenwerking tussen publieke en private partijen. Deze samenwerking blijkt essentieel om de transitie naar een circulaire economie te realiseren. Deze samenwerking is namelijk essentieel om de barrières te doorbreken die ontstaan door bestaande wet- en regelgeving, hogere initiële kosten en de oneerlijke concurrentie met goedkope, minder duurzame alternatieven uit landen zoals China. Gerard de Leede geeft aan dat Solarge samenwerkt met verschillende stakeholders, waaronder fondsen en bedrijven, om duurzame en circulaire zonnepanelen op grotere schaal te implementeren.
Gerard de Leede: “Het goede nieuws is dat ons bedrijf goed gezien is bij de overheid. Dat zie je aan alle kanten, ze willen ons echt helpen. Maar de realiteit is dat we nog nooit een opdracht van onze nationale overheid hebben gehad.”
Deze uitspraak toont aan dat er een kloof is tussen beleidsdoelstellingen en de daadwerkelijke uitvoering. Circulair aanbesteden, waarbij overheden actief kiezen voor duurzame en circulaire producten, zou een belangrijke stap zijn om deze kloof te dichten.
Conclusie
De transitie naar een duurzame en circulaire economie vereist innovatieve businessmodellen en technische oplossingen. Door samenwerking tussen regio’s en het benutten van elkaars toegevoegde waarde gaat dat veel sneller. De gesprekken tussen Gerard de Leede van Solarge en Joost Ploos van Amstel van Midpoint Brabant benadrukken de noodzaak van true pricing, nieuwe businessmodellen en innovatieve oplossingen. Daarnaast vormt de oneerlijke concurrentie met goedkopere zonnepanelen uit China een uitdaging die die we enkel door samenwerking overwinnen. Het implementeren van nieuwe financieringsstructuren is noodzakelijk om de hogere initiële kosten voor de eerste gebruikers te verlichten. Door innovatieve modellen zoals Product-as-a-service en Building-as-a-service te ontwikkelen, wordt het voor een breder publiek aantrekkelijker om te investeren in écht duurzame oplossingen zoals circulaire zonnepanelen. De samenwerking tussen Solarge en Midpoint Brabant is een belangrijk startpunt voor een meer duurzame en circulaire toekomst in de energiesector.
